İşçi-İşveren İlişkisi ve Zorunlu Arabuluculuk

İŞ’TE LIFE ADANA 3. SAYI

İşçi-İşveren İlişkisi ve Zorunlu Arabuluculuk

Bilindiği üzere iş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenlemektedir. İşveren ile işçi arasındaki hak ve yükümlülükler İş Kanunu çerçevesinde korunur. İş hukuku hem işçi hem de işveren tarafından iyi şekilde bilinmesi gereken bir hukuk alanıdır.

Günümüz çalışma hayatına baktığımızda, çalışma hakkı, yalnız bir işçi hakkı değil, temel bir insan hakkı olarak değerlendirilmektedir. Konu bu yönden ele alındığında çalışma hakkının korunması sosyal barış açısından da önem taşımaktadır. Çalışanlar hiçbir sebep gösterilmeksizin işten çıkarılıyor ve geçerli nedenle yapılmayan fesihler sonrasında işverenler herhangi bir yaptırıma maruz bırakılmıyorsa veya işçilerin haksız yere açmış oldukları davalar sonucunda işverenlerin ekonomik durumu zedelenebilme tehlikesiyle karşılaşıyor ise toplumsal düzenin korunması ve huzurun sağlanması da o kadar güç olacaktır.

İş hukuku konusunda bilgisi olmayan işverenler genellikle iş kanununun işçiyi koruyan yapısı sebebi ile iş akdinin feshi halinde işçiler tarafından açılan iş davalarına muhatap olmaktadır. Hâlbuki iş ilişkisinde iş sözleşmesini fesheden işveren, yetkisi kapsamındaki yasal hakkını kullanırken, keyfi davranmamalı, işçilerin haklarını zedeleyecek davranışlar içine girmemeli, işletmesel kararı alırken dürüst olmalıdır. Bu hususlara riayet edilmemesi dolayısıyla iş mahkemeleri tarafından verilen kararlar bazen işveren açısından ağır sonuçlar doğurmaktadır. Konuyu işçi açısından da değerlendirdiğimiz de işveren karşısında maddi olarak güçsüz olan işçinin de haklarının işveren tarafından ihlal edilmemesi, işçinin hakkının verilmesi, verilmemesi halinde de işçinin hakkının temini için dava açması gerekmektedir.

Kişilerin iş ilişkisi dolayısıyla ihtilafa düşmüş olduğu süreç içerisinde, hukuki destek almamaları durumunda hak kayıplarına uğrayacakları yadsınamaz bir gerçektir. Nitekim  iş hukukuna ilişkin davalar uzun sürebilmekte ve bu süreç hem işçi hem de işveren açısından çok yorucu ve maliyetli bir süreç olabilmektedir. Bu nedenle de ihtilaf  süreci içerisinde doğru ve zamanında müdahale çok önemli bir rol oynadığı gibi  işçi ve işverenlerin, iş hukuku alanında faaliyet gösteren bir hukuk bürosu ile sürekli danışmanlık almaları sadece dava aşamasında değil, dava süreci öncesinde de sürecin takibi, işverenin haklarının zarar görmesine engel olacaktır. Adana ilinin sanayi ve ticaret merkezi olması sebebiyle işçi ve işveren arasındaki münasebet diğer illere nazaran oldukça fazladır. Bu sebeple taraflar arasında çıkan ihtilafların da fazla bulunması doğal bir sonuçtur. Nitekim iş mahkemelerinin yoğunluğu ve çokluğu bizlere bu verileri  vermektedir.

Mahkeme süreçlerinin uzaması, maliyeti ve tarafların haklarının geç sonuçlanması ve yargıdaki yükü biraz olsun azaltmak adına 2018 yılı ile birlikte işçi-işveren davaları yönünden tarafların dava aşamasından önce uzlaşabilmeleri ve daha kısa vadede sonuca ulaşılması ve yine yargı yükünün azaltılması amacıyla zorunlu arabuluculuk getirilmiştir.

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 25.10.2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Zamanaşımı, kanun yollarına başvuru süresi ve zorunlu arabuluculuk konularında yeni düzenlemeler içeren kanun, yayınlandığı tarih itibari ile yürürlüğe girmiştir. Ancak iş davalarında dava şartı olarak arabuluculuğa ilişkin 3, 11 ve 12. maddelerinin yürürlük tarihi ise 01.01.2018 olarak belirlenmiştir.

Buna göre bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak kabul edilecektir. İşçi tarafından talep edilebilecek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, eşitliğe aykırılık tazminatı, sendikal tazminat, mobbing tazminatı, ücret, prim, ikramiye, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ve benzeri işçilik alacaklarının söz konusu olması halinde arabulucuya gidilmesi gerekmektedir. Ayrıca işveren tarafından talep edilmesi olası ihbar tazminatı, cezai şart, haksız rekabete bağlı tazminat, eğitim gideri ve benzeri alacak ile tazminat talepleri için dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi veya manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili hizmet tespiti, itiraz, yaşlılık aylığına hak kazanıldığının tespiti gibi SGK uyuşmazlıkları ve rücu davaları kapsam dışıdır. İşe iade davalarında iş kanununda dava açma süresi olarak belirlendiği üzere Arabuluculuk sistemi için de 1 ay içinde arabulucuya başvurulmalıdır.

İşçi-İşvereni bir araya getiren arabulucular, tarafsız bir şekilde taraflarla görüşme sağlayarak tarafların isteklerine göre çözüm yöntemleri üretmekte ve dava yoluna gitmeden tarafların uzlaşmaları sağlanmaktadır.

Arabuluculuk ön şartının yerine getirilmesi için şuanda Reşatbey Mah. Beş Ocak Cad. No:54 Seyhan/Adana adresinde Adana Adliyesi Ek Hizmet Binası 1 içerisinde yer alan Arabuluculuk merkezine giderek başvuru formunun, tarafların bilgilerinin doldurulmasına istinaden, Arabuluculuk Merkezi tarafından arabuluculuk siciline kayıtlı arabulucular arasından bir arabulucu dosya için ataması gerçekleştirilmektedir. Arabulucu atandıktan sonra taraflarla iletişime geçerek, davetiye göndererek ve toplantı planlayarak görüşmeler sonucunda üç hafta içerisinde arabuluculuk sürecini sonlandırmalıdır. Bu süre zorunlu hallerde en fazla bir hafta süreyle uzatılabilmektedir.

Arabulucu görüşmeleri sonunda anlaşmaya varılamaması halinde arabulucu tutanak düzenleyecek ve taraflara verilecek tutanak mahkeme başvuru dilekçesinin ekine arabulucu tutanağı eklenecektir.

İşçi ve işverenin arabuluculuk süreci sonunda anlaşması durumunda, anlaşma belgesi düzenlenir ve taraflarca, vekilleri ve arabulucu tarafından imzalanır. Anlaşma belgesi mahkeme kararı niteliğinde belge sayılmaktadır ve cebri icrası mümkündür. Arabuluculuk süreci neticesinde taraflarca anlaşılması durumunda anlaşılan hususlar taraflarca tekrar yargı konusu yapılamayacaktır. Arabuluculuk süreci neticesinde anlaşılan konunun tekrar dava konusu yapılabilmesi için tehdit, hile, cebir gibi taraf iradelerini sakatlayan bir durumun varlığı gerekmektedir.

Zorunlu Arabuluculuk sisteminde masrafların ne şekilde olduğu konusuna da kısaca değinmek gerekirse; taraflar görüşmelere katılmışlarsa anlaşma durumunda arabuluculuk ücret tarifesi üzerinden eşit şekilde ödeme yapacaklardır. Anlaşma sağlanamazsa iki saatten az görüşme süreleri arabuluculuk faaliyetinin anlaşmaya varmadan sona ermesi durumunda ise arabulucu ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Konuyla ilgili dava açılması halinde bütçeden karşılanan bu meblağ de yargılama giderinden sayılır ve dava sonunda haksız çıkan tarafa yüklenir. İki saatten fazla süreli görüşmelerde ise iki saati aşan kısımlar taraflarca eşit şekilde karşılanacaktır.

Zorunlu Arabuluculuk davetine rağmen toplantıya taraflardan birisinin gitmemesi durumunda ise tarafların geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine açılacak davada vekalet ücretine de hükmedilmeyecektir. Her iki tarafın da ilk toplantıya mazeret bildirmeden katılmaması sebebiyle son bulan arabuluculuk süreci üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılacaktır.

İşçilerin hak ve alacaklarının öncelikle hukuki yollara başvurulmadan işverenlerce ödenmesi ve yine işveren açısından işçilerin haksız taleplerine karşı uzlaşma ile ihtilafların çözümlenmesi temennisiyle iyi günler dileriz.